W styczniu 2024 roku pojawiły się informacje, że w jednej ze szkół podstawowych w Święcicy, na terenie Lubelszczyzny, stężenie radonu – pierwiastka o potencjalnie rakotwórczych właściwościach – przekroczyło dopuszczalne normy aż sześciokrotnie. Radon, będący naturalnym składnikiem środowiska, może jednak zostać ograniczony poprzez odpowiednie działania, takie jak uszczelnienie fundamentów czy instalacja efektywnej wentylacji, co znacząco zmniejszy jego wpływ na zdrowie. W pomieszczeniach, gdzie spędzamy większość czasu, często odnotowywane są poziomy radonu wyższe niż dopuszczalne normy, co zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór płuc. Aby zredukować to ryzyko, zalecana jest odpowiednia wentylacja, nawet w budynkach starszych.
Radon – problem ogólnopolski
Już dwa lata wcześniej przeprowadzone badania w szkole w Święcicy wykazały zbyt wysokie stężenie radonu, jednak nie podjęto wówczas żadnych kroków w celu jego redukcji. Dopiero ostatnie doniesienia o przekroczeniu normy skłoniły do przeniesienia uczniów na nauczanie zdalne, a później do kontynuowania edukacji w innym obiekcie.
O tym, że problem dotyczy nie tylko jednej szkoły, świadczą wyniki projektu „Szkolna radonowa mapa Polski”. Po zbadaniu prawie 50 placówek w całym kraju okazało się, że choć średnia ze wszystkich detektorów wyniosła 99 beklerów (Bq)/ m3, to były pomieszczenia, w których odczyt wskazał aż 907 Bq/m3, a maksymalna średnia w budynku wyniosła 705 Bq/m3. To wartości nawet dziesięciokrotnie przekraczające dopuszczalne normy, bowiem wartość referencyjna w Polsce wynosi 300 Bq/m3, a zalecenie WHO określone są na 100 Bq/m3. Ponad połowa zbadanych szkół powstała przed 1970 rokiem, a tylko trzy wybudowano po roku 2000 – komentuje Jarosław Popadyk, Menedżer ds. Wentylacji w Stiebel Eltron.
Radon – naturalny pierwiastek o potencjale rakotwórczym
Radon, dostając się do ludzkiego organizmu głównie przez wdychane powietrze, stanowi poważne zagrożenie zdrowotne. Światowa Organizacja Zdrowia oraz Agencja Ochrony Środowiska podkreślają, że wystawienie na działanie radonu w zamkniętych przestrzeniach jest drugim, po paleniu tytoniu, najczęstszym czynnikiem ryzyka rozwoju raka płuc u palaczy oraz głównym u osób niepalących.
W odpowiedzi na to zagrożenie Państwowa Agencja Atomistyki podjęła inicjatywę edukacyjną mającą na celu zwiększenie świadomości społecznej odnośnie niebezpieczeństw związanych z wystawieniem na wysokie dawki radonu, który może gromadzić się w miejscach takich jak szkoły, miejsca pracy czy domy.
Zgodnie z danymi Głównego Inspektoratu Sanitarnego, radon jest obecny w każdym budynku i mieszkaniu, przy czym jego stężenie waha się w zależności od geologicznej struktury terenu, na którym znajduje się budynek. Różnice w stężeniach radonu mogą występować nie tylko między różnymi regionami kraju, ale nawet między sąsiadującymi budynkami oraz różnymi pomieszczeniami tego samego obiektu. Biorąc pod uwagę, że większość doby, nawet do 80%, spędzamy w zamkniętych przestrzeniach, ekspozycja na radon stanowi stałe zagrożenie.
Obowiązujące przepisy określają poziom odniesienia dla rocznego średniego stężenia radonu w pomieszczeniach na poziomie 300 Bq/m3. Niemniej jednak, organizacje międzynarodowe, w tym WHO, zalecają utrzymanie stężenia radonu w przedziale 100-300 Bq/m3, jako bezpieczniejszą wartość referencyjną.
Zaradzenie problemowi radonu poprzez efektywną wentylację, również w budynkach modernizowanych
Choć radon to pierwiastek, którego nie da się całkowicie usunąć, istnieją skuteczne metody minimalizowania jego stężeń w budynkach. Optymalnym rozwiązaniem jest zapobieganie na etapie konstrukcyjnym, przez zastosowanie odpowiedniej izolacji fundamentów oraz instalację efektywnego systemu wentylacyjnego. Ważne jest, aby podobne środki zastosować również w już istniejących budowlach, zwłaszcza że starsze konstrukcje często charakteryzują się większymi nieszczelnościami oraz ograniczonym systemem wentylacyjnym.
Modernizacje budynków publicznych, w tym szkół, często obejmują termomodernizację oraz wymianę tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej na nowoczesne systemy wentylacji mechanicznej z rekuperacją. Takie rozwiązania nie tylko skutecznie zmniejszają poziom radonu, ale również kontrolują stężenie CO2, utrzymując je na bezpiecznym poziomie poniżej 1000 ppm. Zapewniają także redukcję nadmiaru wilgotności, szkodliwych pyłów w powietrzu oraz wspomagają ochronę przed wzajemnym zarażaniem się patogenami, dzięki efektywnej wymianie powietrza.
Zarządzający szkołami podchodzą do problemu odpowiedzialnie, a modernizacje systemów wentylacyjnych są w ostatnich latach częste. W odpowiedzi na te potrzeby wprowadziliśmy do oferty przeznaczony stricte do szkół i obiektów publicznych system wydajnej decentralnej wentylacji – mówi Jarosław Popadyk, ekspert Stiebel Eltron, wytwórcy rozwiązań wentylacyjnych i grzewczych.
Urządzenia Stiebel Eltron VRL-C 300 oraz 870 są zaprojektowane do obsługi wymiany powietrza w dużych przestrzeniach, takich jak sale lekcyjne, konferencyjne, sklepy, przedszkola, lokale gastronomiczne czy siłownie. Ich wydajność sięga maksymalnie 300 lub 870 m³/h. Unikalną cechą jest możliwość nawiewu i wyciągu powietrza bez konieczności instalowania systemu rur, co znacznie ułatwia montaż w już istniejących budynkach. Integrowane filtry w połączeniu z funkcją odzyskiwania ciepła znacząco poprawiają jakość powietrza wewnątrz, redukując poziomy radonu, aerozoli, pyłków i kurzu – nawet w obliczu zewnętrznego smogu. Dzięki ciągłej wymianie powietrza urządzenia skutecznie niwelują nieprzyjemne zapachy oraz zmniejszają ryzyko obecności bakterii i wirusów. Praca urządzeń jest niezwykle cicha dzięki zastosowanej izolacji akustycznej, co pozwala uniknąć zakłóceń podczas zajęć edukacyjnych czy spotkań biznesowych.
Dodatkowo stosujemy naścienny czujnik, który mierzy stężenie CO2 w pomieszczeniu. Całkowicie automatycznie reguluje on wentylowanie pomieszczenia dostosowując wydajność nawiewu i wyciągu powietrza, tak żeby poziom CO2 był poniżej ustawionej wartości (<1000 ppm). W razie pożaru lub zaniku napięcia przytrzymywane przez sprężyny zawory powietrza zewnętrznego i zużytego zamykają kanały przepływowe, przyczyniając się do ograniczenia rozprzestrzeniania się pożaru i dymu w budynku – wyjaśnia Jarosław Popadyk ze Stiebel Eltron.
