Wentylacja mechaniczna to dziś standard w blokach mieszkalnych – w tego typu budynkach już dawno zrezygnowano z wentylacji grawitacyjnej na rzecz wydajniejszych systemów. Nie znaczy to oczywiście, że nie spotkamy jej w starszych budynkach – zasada ta dotyczy tylko nowych bloków. Jak działa taka wentylacja, jakie są jej typy i jak sprawdzić, czy w Twoim mieszkaniu pracuje efektywnie? O tym przeczytasz poniżej.
Budowa i zasady działania wentylacji mechanicznej
Głównymi elementami wentylacji mechanicznej, podobnie jak w przypadku wentylacji grawitacyjnej, są kanały wentylacyjne, przez które powietrze jest usuwane na zewnątrz budynku. Wloty takich kanałów zabezpieczają kratki wentylacyjne. Kolejnymi elementami takiego systemu są urządzenia nawiewne (zależnie od typu instalacji wentylacji mechanicznej mogą to być nawiewniki okienne/ścienne lub specjalne wentylatory) oraz wentylatory wywiewne, których zadaniem jest wyrzut zużytego powietrza i wywoływanie ciągu w kanałach wentylacyjnych. W części systemów wentylacyjnych (o których opowiemy później) występuje również centrala wentylacyjna, w której znajdują się elementy sterujące pracą całej instalacji.
Dokładne zasady działania zależą od tego, jaką wentylację mechaniczną zainstalowano w danym budynku. Ogólny schemat pozostaje jednak taki sam:
- Turbiny wywiewne wytwarzają ciąg, który zasysa ciepłe powietrze z pomieszczeń do kanałów wentylacyjnych i wyrzuca je na zewnątrz.
- Przez urządzenia nawiewne napływa świeże powietrze, zajmując miejsce usuniętego powietrza zużytego.
To oczywiście tylko bardzo uproszczony schemat, który ma dać ogólny pogląd na pracę systemu wentylacji mechanicznej. W praktyce instalacja może oferować wiele dodatkowych opcji, takich jak filtracja nawiewanego powietrza, jonizacja, czy odzysk ciepła z powietrza usuwanego – wszystko zależy od potrzeb wentylacyjnych danego budynku i wykorzystanego systemu wentylacji.
W przypadku bloków prawidłowe funkcjonowanie wentylacji może być kłopotliwe ze względu na długość kanałów wentylacyjnych i konieczność podłączenia wielu mieszkań do jednej instalacji. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że lokatorzy nie powinni zajmować się poprawą działania wentylacji na własną rękę (pomijając regularne czyszczenie kratki wentylacyjnej). Przykładowo, montowanie wentylatorów wyciągowych w łazienkach sprawi, że będziemy wywiewać nasze powietrze do sąsiadów mieszkających wyżej. Instalacja wentylacyjna jest instalacją wywiewną co oznacza, że ciśnienie w całym kanale wentylacyjnym jest niższe niż w mieszkaniach, co zapewnia odpowiedni kierunek przepływu powietrza. Jeśli na kratce pojawi się wentylator wywiewny, podniesie on ciśnienie w kanale zaburzając kierunki przepływu powietrza. Jeśli więc zauważymy problemy z działaniem wentylacji w naszym mieszkaniu, należy to niezwłocznie zgłosić administratorowi budynku. Powinien on podjąć działania, które mogą przywrócić prawidłowe funkcjonowanie wentylacji.
Rodzaje wentylacji mechanicznej
Wentylacja mechaniczna występuje w kilku wariantach, różniących się od siebie skomplikowaniem budowy systemu i wykorzystanymi mechanizmami. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że nawet z pozoru prosty system może wykorzystywać zaawansowane rozwiązania technologiczne wpływające na jego efektywność. Biorąc to pod uwagę, podstawowe rodzaje systemów wentylacji mechanicznej:
Wentylacja mechaniczna wywiewna
Wentylacja mechaniczna wywiewna wykorzystuje mechanizmy naturalnej wentylacji (wentylacja grawitacyjna), z tą różnicą, że jest wyposażona w turbiny napędzające ciąg kominowy. Ruch powietrza jest tutaj wymuszony – zarówno wywiew, jak i napływ. Nawiew odbywa się przez nawiewniki okienne lub ścienne – urządzenia te zapewniają regulowany przepływ powietrza i mogą być wyposażone w dodatkowe elementy, takie jak filtry antysmogowe czy tłumiki akustyczne.
Nowoczesne nawiewniki zapewniają dużą precyzję sterowania i mogą działać całkowicie automatycznie. W blokach, a zwłaszcza na wyższych piętrach, najlepiej sprawdzają się urządzenia z ciśnieniowym mechanizmem sterującym. Reaguje on na zmiany prędkości napływu powietrza wynikające z różnicy ciśnień między zewnętrzem a pomieszczeniem. Dlaczego taki mechanizm sprawdza się najlepiej w blokach? Odpowiedź jest prosta – jego efektywność będzie taka sama na każdym piętrze, nawet przy kilkudziesięciu kondygnacjach.
Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna
W tym przypadku zarówno wywiew, jak i nawiew odbywa się dzięki specjalnym wentylatorom. Znajdują się one w tzw. centrali wentylacyjnej, będącej niejako sercem całego systemu – to właśnie ona umożliwia sterowanie pracą wentylacji. Drugą charakterystyczną cechą takiego systemu są odrębne kanały wentylacyjne dla świeżego powietrza i tego usuwanego z budynku – choć oba kanały wentylacyjne spotykają się w centrali, stanowią odrębne ciągi wentylacyjne, a transportowane nimi powietrze nie miesza się ze sobą. Centrala wentylacyjna to również miejsce, w którym instalowane są zasadnicze filtry powietrza (oczywiście dotyczy to znajdujących się w niej fragmentów kanałów).
Ponadto, w takim systemie zastosowanie znajdują następujące elementy:
- Czerpnia – jest to punkt wejściowy dla nawiewanego powietrza. Urządzenie to jest sterowane mechanicznie, a jego konstrukcja zapobiega przedostawaniu się do kanału owadów i wody opadowej. W czerpni może się też znajdować wstępny filtr powietrza.
- Tłumiki akustyczne – zakłada się je przy centrali, po jednej sztuce na główny kanał wentylacyjny. Pozwalają one skutecznie wygłuszać dźwięki pracy wentylatorów.
- Skrzynki rozdzielcze – są to punkty, w których dochodzi do rozdzielenia głównych kanałów na mniejsze, rozgałęziające się do poszczególnych pomieszczeń.
- Nawiewniki/wywiewniki – są to urządzenia pełniące funkcję kratek wentylacyjnych – to przez nie świeże powietrze wpływa do pomieszczeń (nawiewniki) lub zużyte powietrze jest z nich usuwane (wywiewniki). Łączą się one z kanałami wentylacyjnymi przez specjalne skrzynki rozprężne, które zapewniają wyrównany ruch powietrza.
- Wyrzutnia – punkt wyjściowy głównego kanału wywiewnego – to właśnie przez to urządzenie powietrze zużyte jest usuwane z budynku. W wyrzutniach montowane są przepustnice, które chronią instalację przed cofaniem się ciągu (nawet przy porywistych wiatrach).
Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z rekuperacją
Taki system różni się od standardowej wentylacji nawiewno-wywiewnej obecnością wymiennika ciepła. Urządzenie to jest montowane w centrali wentylacyjnej i pozwala odzyskać część energii cieplnej z wywiewanego powietrza. Dzięki temu świeże powietrze trafia już ogrzane do pomieszczeń, co przekłada się na oszczędności w sezonie grzewczym.
Jak samodzielnie ocenić sprawność wentylacji w mieszkaniu?
Prawidłowe działanie wentylacji w mieszkaniu można sprawdzić za pomocą bardzo prostego testu – wystarczy do tego kartka papieru lub zapalniczka lub świeczka.
W pierwszej kolejności otwieramy drzwi między pomieszczeniem, które chcemy sprawdzić, a tym z kratką wentylacyjną. Następnie trzeba przyłożyć kartkę do kratki wentylacyjnej – przy zamkniętych oknach i dobrze działającej wentylacji powinna lekko „przykleić się” do kratki. Test warto powtórzyć również przy otwartym oknie w danym pomieszczeniu. Jeśli przy teście kartka spada, oznacza to, że ciąg wentylacyjny jest zbyt słaby.
Alternatywnie, można użyć płomienia zapalniczki/świeczki do zorientowania się co do stanu ciągu. Gdy płomień przechyla się lekko ku kratce, oznacza to, że ciąg nadal występuje, ale jest bardzo słaby. Brak odchylenia jest równoznaczny z brakiem ciągu. Natomiast jeżeli płomień przechyla się w stronę odwrotną do kratki – doszło do odwrócenia ciągu.
Wentylacja w blokach – podsumowanie
Aktualnie większość bloków korzysta z systemów wentylacji mechanicznej, ponieważ wentylacja grawitacyjna była w ich przypadku zbyt mało wydajna. Kluczem do jej prawidłowego działania jest dostosowanie mocy do potrzeb danego budynku i wykonanie instalacji zgodnie z projektem. W przypadku nieprawidłowości działania wentylacji w mieszkaniu należy zgłosić to administracji budynku.
