Dzięki starannej renowacji, dawny Pałac Krasińskich w Warszawie odzyskał swój blask i po raz pierwszy stał się dostępny dla szerokiej publiczności. Od maja 2024 roku odwiedzający mogą podziwiać odrestaurowane wnętrza oraz bogate zbiory polskiego i światowego piśmiennictwa. Projekt przebudowy i modernizacji pałacu zrealizowało renomowane Konior Studio pod kierunkiem Tomasza Koniora.

Pałac, przez wiele lat pełniący rolę magazynu dla cennych zbiorów Biblioteki Narodowej, budził zainteresowanie swoim imponującym wyglądem i bogato zdobionymi fasadami, lecz pozostawał niedostępny dla szerszej publiczności. To zmieniło się 21 maja 2024 roku, kiedy to jeden z najpiękniejszych barokowych pałaców Europy otworzył swoje podwoje dla wszystkich miłośników kultury i dziedzictwa narodowego. Rewitalizacja pałacu była szeroko zakrojona, a jej efektem jest nowa, stała wystawa, która szybko zyskała miano serca Pałacu Rzeczypospolitej.

Historia pałacu

Zespół pałacowy, wzniesiony w latach 1677-1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego, został zaprojektowany przez Tylmana z Gameren – niderlandzkiego architekta, znanego ze swoich barokowych realizacji, takich jak Pałac w Nieborowie, Pałac Ostrogskich w Lublinie czy Pałac Branickich w Białymstoku.

Zniszczony Pałac Krasińskich po Powstaniu Warszawskim

Podczas II wojny światowej Pałac Rzeczypospolitej został niemal całkowicie zniszczony, ale w latach 1948-1961 przeszedł odbudowę. Kolejne prace dotyczyły odnowy elewacji i rekonstrukcji detali architektonicznych. Dopiero w 2024 roku pałac został otwarty dla publiczności, umożliwiając bezpłatne zwiedzanie przez 6 dni w tygodniu. Dzięki starannemu odrestaurowaniu barokowych wnętrz i dostosowaniu ich do potrzeb współczesnych użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami, oraz stworzeniu warunków do obcowania z cennymi eksponatami Biblioteki Narodowej, Pałac Rzeczypospolitej stał się miejscem, które warto odwiedzić.

Pierwszy raz od XVII wieku mogliśmy pokazać wnętrza, w których umieściliśmy najważniejsze zabytki polskiej literatury i kultury, relikwie języka polskiego, pamiątki historii dawnej i współczesnej. W gablotach znajdują się skarby wielu narodów, kultur i języków, które pokojowo współistniały w granicach Rzeczypospolitej, ale także bezcenne obiekty średniowieczne i renesansowe kultury europejskiej, takie jak choćby mapa Ptolemeusza sprzed odkrycia Ameryki. Niektóre z nich należą zarówno do kultury polskiej, jak i światowej, tak jak rękopisy Fryderyka Chopina czy Henryka Mikołaja Góreckiego – mówi dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej.

Zabytkowy pałac w nowej odsłonie

W każdym zakątku tego unikalnego zabytku wciąż mieszka historia zaklęta w architektonicznych detalach, poczynając od posadzek, a kończąc na wykończeniach ścian. Dzięki renowacji historyczna struktura pałacu została wzbogacona o nowe funkcje, wprowadzono również wiele nowoczesnych rozwiązań umożliwiających korzystanie z wnętrz. Wszystko – rzecz jasna – z dbałością o zabytkową tkankę.

Wielką zaletą otwartego dla zwiedzających 21 maja 2024 roku Pałacu Rzeczypospolitej są niezwykle pieczołowicie odtworzone wnętrza, z ogromną uważnością dokonany remont oraz uwzględniająca dzisiejsze potrzeby modernizacja według projektu Pas Projekt i Konior Studio, a wykonane przez firmy: Eurobudowa, WIBAR, Q-Fidelity, Erco, Grupa AV, INSTONE. Dzięki wspólnej pracy Biblioteki Narodowej, architektów i wykonawców powstała prestiżowa przestrzeń ekspozycyjna dla najcenniejszych obiektów ze skarbca BN, a dzięki otwarciu bezpłatnie dla zwiedzających również kulturalna dla spacerujących – podkreśla dr Tomasz Makowski.

Po renowacji do zwiedzania udostępnione zostały dwie główne sale pałacowe. Szczególne wrażenie robi Sala Kariatyd, w której przywrócono blask sztukateriom, rzeźbom, drewnianym mozaikom i dekoracyjnemu sklepieniu. Nowe oświetlenie wydobywa dziś nieznane walory historycznej architektury.

Wyzwaniem i poważną ingerencją w cenną strukturę było właściwe wyeksponowanie w nowym miejscu oryginalnej Biblioteki Wilanowskiej – ocalałego z pożogi wojennej księgozbioru wraz z cennym wyposażeniem i oryginalnymi meblami. W tym celu przebudowano fragment wschodniego skrzydła. Nowa konstrukcja zastąpiła istniejące fragmenty ścian i stropów. Powstała przestronna przestrzeń ekspozycji i jej zabezpieczenia. Dotychczas unikalny zbiór zajmował Salę Białą, zasłaniając jej wyjątkowy charakter. Dziś sala znów pełni reprezentacyjną funkcję. Wraz z Salą Kariatyd, spektakularną klatką schodową i Salą Rycerską na parterze stanowią unikalny przykład kunsztu dawnych mistrzów – wyjaśnia Tomasz Konior, główny architekt w pracowni Konior Studio.

W ramach wcześniejszych prac wyremontowano elewację pałacu, odrestaurowano rzeźby wieńczące tympanon oraz liczne dekoracje i płaskorzeźby na fasadach. Wymienione zostały schody zewnętrzne, okna i fragmenty dachu, zainstalowano też energooszczędną iluminację budynku, a także przeszklono arkady od strony ogrodu. Pojawiły się też udogodnienia zaprojektowane z myślą o osobach niepełnosprawnych.

Wymagało to z jednej strony wyjątkowej troski o unikalne walory historycznego gmachu, pierwotnie przeznaczonego na inne cele, z drugiej spełnienia rygorów związanych z bezpieczeństwem zbiorów. W zabytku zainstalowano, a przy tym ukryto najnowocześniejsze technologie zapewniające komfort użytkownikom i bezpieczeństwo eksponatów – mówi Tomasz Konior.

Projektanci nie zapomnieli również o kwestii energooszczędności budynku, dostosowując go do współczesnych wymagań – między innymi wymienili instalacje oświetleniowe, centralne ogrzewanie, wentylację oraz klimatyzację. Zamontowany został także system zarządzania energią.

Skarby kultury polskiej w pałacowych wnętrzach

Odrestaurowane barokowe wnętrza Pałacu Rzeczypospolitej, wciąż tchnące duchem wielkiej historii, stanowią doskonałe tło dla prezentacji bezcennych zabytków polskiego i światowego piśmiennictwa. W tych eleganckich przestrzeniach znajdują się średniowieczne manuskrypty, rękopisy oraz dzieła dawnych iluminatorów, takie jak Psałterz floriański, Kodeks supraski i Kazania świętokrzyskie. Można tu również podziwiać słynne kroniki Jana Długosza, Galla Anonima i Wincentego Kadłubka.

Pasjonaci literatury będą oczarowani obecnością rękopisów Jana Kochanowskiego, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Cypriana Kamila Norwida, a także cennych pamiątek po Krzysztofie Kamilu Baczyńskim, Czesławie Miłoszu i Zbigniewie Herbercie. Kolekcja jest naprawdę imponująca i nie sposób wymienić wszystkich skarbów, które można tu znaleźć.

Ze względu na delikatność i wartość tych dzieł, ich przechowywanie wymaga szczególnej troski. Projektanci zadbali o to, aby eksponaty były prezentowane w specjalistycznych gablotach, które utrzymują optymalną temperaturę i wilgotność, co jest kluczowe dla zachowania trwałości zabytkowych ksiąg i dokumentów. Nowoczesny sprzęt multimedialny, który został wprowadzony na wystawę, uzupełnia jej ofertę, umożliwiając interaktywne i wzbogacające doświadczenie zwiedzających.

W kontraście do zabytkowej tkanki zaprojektowano współczesne wyposażenie: specjalne gabloty do ekspozycji oraz umeblowanie: lady, stoły, ławy, krzesła. Multimedia oddziałują na sposób percepcji i wzmacniają efekt – podkreśla Tomasz Konior.

W Pałacu Rzeczypospolitej znajduje się szczególne miejsce o ogromnym ładunku emocjonalnym, które skłania do głębokiej refleksji. Jest to sala z urną zawierającą prochy książek – złowrogie przypomnienie przeszłości i przestroga dla współczesnych.

8 sierpnia 2024 roku w odnowionym Pałacu Rzeczypospolitej miało miejsce oficjalne oprowadzanie zorganizowane przez OKK! PR. W wydarzeniu wzięli udział dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, oraz ponad 60 zaproszonych gości – przedstawicieli czołowych pracowni architektonicznych i mediów. Przewodnikiem po pałacowych wnętrzach był Tomasz Konior, który opowiedział o rewitalizacji budynku oraz o cennych zbiorach polskiego i światowego piśmiennictwa, które się w nim znajdują. Mecenasami wydarzenia byli Geberit i Wiśniowski.

Odrestaurowane wnętrza Pałacu Rzeczypospolitej są dowodem na to, że mądra rewitalizacja potrafi połączyć przeszłość z teraźniejszością w sposób, który wzbogaca obie epoki, czyniąc każdą z nich ważną i niezbędną.

Fot. Bartek Barczyk.

Mat. prasowy Konior Studio.