International Architecture Awards to prestiżowy konkurs architektoniczny, który od 2004 roku organizowany jest przez Chicago Athenaeum: Museum of Architecture and Design oraz European Centre for Architecture Art Design and Urban Studies. Tegoroczna, 19. edycja okazała się rekordowa pod wieloma względami. Jak informują organizatorzy, na konkursowe „krótkie listy” zakwalifikowano ponad 850 zgłoszeń z całego świata. Spośród nich jury wyłoniło zwycięzców w 26 kategoriach. W tym roku w skład jury wchodzili Claudia Donà, dziennikarka i krytyczka designu, architekt i projektant Flavio Manzoni, Luke Pearson, współzałożyciel pracowni Pearson Lloyd, oraz Silvio Pietro Angori, CEO studia Pininfarina.
W kategorii „Restoration/renovation” nagrodę przyznano koncepcji architektoniczno-urbanistycznej odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie. Projekt pracowni WXCA zwyciężył w październiku 2023 roku w konkursie zorganizowanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich. Jury doceniło autorską koncepcję zespołu WXCA, która zakłada odbudowę zniszczonego w czasie II wojny światowej kompleksu jako szansę na stworzenie nowej jakości urbanistycznej i społecznej.
Projekt WXCA przewiduje uporządkowanie wewnętrznej struktury kompleksu poprzez wprowadzenie nowego układu dziedzińców, pierwotnie pełniących funkcje zaplecza, jako połączonych, atrakcyjnych przestrzeni publicznych. Układ ten tworzy nowe ciągi komunikacyjne pomiędzy kluczowymi punktami, takimi jak plac Piłsudskiego, Ogród Saski i plac Małachowskiego.
Powrót do historycznej osi saskiej
Pałac Saski był centralnym elementem Osi Saskiej, XVIII-wiecznego założenia urbanistycznego, którego komponentami były plac Saski [od 1928 r. plac Piłsudskiego], Pałac Saski i Ogród Saski. Historycznie była to główna urbanistyczna oś Warszawy na linii wschód-zachód – przestrzennie uzupełniała Trakt Królewski, będąc jedną z warstw struktury urbanistycznej Warszawy, zarazem konstytutywną dla tożsamości miasta: połączeniem pomiędzy Starym Miastem a późniejszym, XIX-wiecznym obszarem śródmiejskim – tłumaczy architekt Szczepan Wroński, Partner w pracowni WXCA i jeden z autorów koncepcji.
Rekonstruując tę historyczną oś, sięgamy do idei jej autorów, czyli powołania reprezentacyjnej przestrzeni publicznej. Nasza koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla przywraca na pl. Piłsudskiego faktyczną przestrzeń miejską, na powrót przyłącza jego tkankę do żywego organizmu miasta. W odbudowanym kompleksie znajdą się Senat, Mazowiecki Urząd Wojewódzki oraz siedziby instytucji kultury. Jest to więc niepowtarzalna okazja, by powstał kompleks użytku publicznego w pełnym tego słowa znaczeniu, który jednocześnie nada odpowiednią oprawę kompozycyjną i symboliczną dla najważniejszego placu w państwie – dodaje Szczepań Wroński.
Odbudowa zgodna z duchem historii
Zgodnie z założeniem określonym w warunkach konkursu, zewnętrzna forma architektoniczna zachodniej pierzei placu Piłsudskiego będzie rekonstrukcją stanu sprzed II wojny światowej. W owym czasie tworzyły ją m.in. neoklasycystyczny Pałac Saski z charakterystyczną kolumnadą, rokokowy Pałac Brühla oraz miejskie kamienice od strony ulicy Królewskiej.
31 sierpnia 1939 roku to bezpośredni, choć nie jedyny punkt odniesienia. To miejsce to pamięć o kilkuset latach materialnego i niematerialnego dziedzictwa Warszawy. Historia Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla jest wielowątkową, momentami piękną, a momentami dramatyczną opowieścią, która przypomina nam, że architektura to nie tylko materia, a bardziej proces nachodzących po sobie przeobrażeń, które pozostają w ścisłej relacji z kontekstem politycznym czy społecznym – wskazuje architekt Marta Sękulska-Wrońska, Partner i CEO WXCA.
Projektowi od początku towarzyszyła refleksja nad wartością, jaką pozostawi dla przyszłych pokoleń.
Plac Piłsudskiego, jedno z najważniejszych miejsc dla polskiej państwowości, jest dziś pozbawiony formy – jest miejscem zagospodarowanym w sposób przypadkowy, w którym dominują hotel i biurowiec. Pustka i chaos na placu sprawiają, że plac nie ma przestrzennej rangi odpowiedniej dla miejskiego salonu Warszawy ani też nie oferuje nic, co mogłoby przyciągnąć na co dzień mieszkańców stolicy. Ta rekonstrukcja to nie tylko odbudowa ważnych dla historii pałaców, ale przede wszystkim odtworzenie całej pierzei dwóch placów, dwóch ulic i parku, które przywrócą utraconą tożsamość historycznego centrum miasta – mówi architekt Małgorzata Dembowska.
Prestiżowa nagroda i międzynarodowe uznanie
Wśród projektów wyróżnionych w kategorii „Restoration/renovation” znalazły się realizacje z całego świata, m.in. rozbudowa barokowego pałacu Paleis Het Loo w Holandii autorstwa KAAN Architecten czy odbudowa ossuarium świątyni Honsho-ji w Japonii autorstwa Matsuyama Architect & Associates. Projekt WXCA zostanie zaprezentowany w albumie „New International Architecture” oraz na wystawie w Contemporary Space Athens, która potrwa do 6 października, a następnie będzie prezentowana w kolejnych miastach. Ceremonia wręczenia nagród odbędzie się 21 września 2024 r. w Atenach.
Materiał prasowy WXCA.
