W latach 60. i 70. azbest stosowano do produkcji płyt dachowych, okładzin na elewacje, rur, kanałów wentylacyjnych i spalinowych oraz wielu innych elementów. Do tej pory nie sporządzono kompletnego spisu budynków, w których zastosowano ten surowiec, ale szacuje się, że azbest zawiera ok. 15,5 mln ton wyrobów. Z tego 1,5 mld m2 to pokrycia dachowe, a połowa została wykorzystana w budownictwie indywidualnym. Największe jego nagromadzenie jest w województwie mazowieckim i lubelskim. Niestety wiele osób wciąż nie do końca wierzy w jego szkodliwość To ogromny błąd. Udowodniono bowiem, że każda stara płyta włóknowo-cementowa (nazywana kiedyś eternitem) zawierała od 11 do 13% rakotwórczego azbestu.
Szkodliwy azbest
Wyroby z azbestu stosowano w Polsce tak powszechnie, ponieważ były tanie, trwałe i odporne na wysoką temperaturę, mróz, ogień oraz korozję. W Europie Zachodniej o wiele wcześniej uznano azbest za szkodliwy i wprowadzono rygorystyczne przepisy zakazujące jego stosowania (w Polsce zakazano jego produkcji dopiero w 1998 roku, a w marcu 1999 roku wprowadzono zakaz obrotu tymi płytami). Dla wielu zagranicznych zakładów produkcyjnych Polska stała się wtedy rynkiem zbytu nagromadzonych zapasów, których już nie mogły sprzedać u siebie, a atrakcyjne ceny była skuteczną przeciwwagą dla wiedzy o szkodliwości azbestu. Mało kto zdaje sobie również sprawę, że nasze środowisko jest dodatkowo skażone pyłem azbestu pochodzącym z dzikich wysypisk śmieci — zwłaszcza w lasach i odkrytych wyrobiskach. Na odpadach zawierających azbest bawią się m.in. dzieci — utwardzano nimi bowiem drogi i place.
Usuwanie azbestu
W 2002 roku przyjęto Program Oczyszczania Kraju z Azbestu w całej Polsce, w którym dopuszcza się warunkowe stosowanie wyrobów zawierających azbest nie dłużej niż do 31.12.2032 r. Na podstawie tego programu, każda gmina, starostwo oraz powiat zostały zobowiązane rozporządzeniem ministra gospodarki do sporządzenia inwentaryzacji budynków zawierających materiały azbestopochodne wraz z oceną ich stanu technicznego, a tym samym oceną szacunkową czasu, w którym muszą zostać usunięte. Służy do tego specjalny formularz (dostępny w urzędach gmin), na podstawie którego określa się stopień pilności usunięcia azbestu. Gdy uszkodzenia ocenianych wyrobów są duże i widoczne, powinny być bezzwłocznie usunięte lub zabezpieczone (I stopień pilności). Przy drobnych uszkodzeniach (II stopień) należy dokonać kolejnej oceny najdalej w ciągu roku. Jeśli materiały zawierające azbest są w dobrym stanie (III stopień), ocenę trzeba ponowić w terminie do pięciu lat. Ponadto właściciel powinien corocznie do 31 stycznia przekazywać wójtowi (burmistrzowi lub prezydentowi miasta) informację o posiadanych wyrobach zawierających azbest (rodzaju, ilości i miejscu) na urzędowym formularzu. W razie konieczności usunięcia albo zabezpieczenia (przez zabudowanie lub pokrycie szczelną powłoką) materiałów azbestowych właściciel ma obowiązek:
- zgłosić staroście zamiar wykonania takich prac co najmniej na 30 dni przed planowanym terminem ich rozpoczęcia;
- powierzyć je specjalistycznej firmie, która ma odpowiednie zezwolenie — listę takich firm znajdziemy na stronie internetowej bazaazbestowa.gov.pl prowadzonej przez Ministerstwo Rozwoju (stanowi jedno z narzędzi monitorowania realizacji zadań wynikających z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032);
- przechowywać przez pięć lat pisemne oświadczenie wykonawcy o prawidłowym przeprowadzeniu robót i oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego.
Sprawozdania z tych inwentaryzacji muszą być co roku składane w województwach. W przypadku ujawnienia widocznych uszkodzeń powierzchni wyrobów zawierających azbest zarządca lub użytkownik powinien taki wyrób usunąć w pierwszej kolejności.
Niestety usuwanie materiałów zawierających azbest jest trudne ze względu na finanse. Właściciele często po prostu nie mają na to pieniędzy. Niektóre gminy dofinansowują to przedsięwzięcie. Dlatego warto się o to dowiedzieć i wypełnić odpowiedni wniosek. Problemem jest również składowanie odpadów, ponieważ do tej pory nie zostały przygotowane lokalne składowiska odpadów zawierających azbest. Jest ich wciąż za mało (nie licząc składowisk prywatnych)
