W ostatnich latach trochę już zapomniane i kojarzące się zamierzchłymi czasami samowary znów wracają do mody. Szukając ciekawych sposobów na oryginalne i tradycyjne parzenie herbaty, coraz chętniej oglądamy je w sklepach i decydujemy się na zakup. Co warto o nich wiedzieć? Kiedy powstały, jak działają i jakie nowoczesne pomysły na ich wykonanie znajdziemy u producentów?

Czym są samowary?

Przede wszystkim, te efektownie wyglądające urządzenia, które w swoich kuchniach miały nasze babcie i prababcie to nic innego jak sprzęt do esencjonalnego parzenia herbaty. Kiedyś były wyjątkowo popularne, a ich użytkowanie zaczęło słabnąć dopiero z wprowadzeniem do sprzedaży herbat w torebkach. Szybkość parzenia takich torebkowanych naparów sprawiła, że wiele osób odłożyło samowar i dało się wciągnąć w nową, ułatwiającą życie modę. Dziś, bardziej świadomi i doceniający tradycyjne smaki, wracamy do nich coraz częściej!

Skąd pochodzi samowar?

Pochodzenie samowarów przypisuje się w szczególności dwóm państwom, od których zaczęła się ich produkcja na światową skalę. Pierwszym była Rosja, drugim Iran. Najbardziej znanymi wytwórniami samowarów na świecie do dziś są Moskwa, Petersburg i Tuła i to właśnie w tamtejszych fabrykach powstawały pierwsze, ekskluzywne samowary, które pojawiały się później w domach klasy wyższej. Dopiero z biegiem lat i popularyzacją produkcji, urządzenia te stały się bardziej dostępne dla „zwykłego ludu”.

Jakie miasto słynie z produkcji samowarów?

Choć pierwszy samowar został najprawdopodobniej wytworzony w XVII wieku na Uralu, to miejscem, które do dziś słynie z produkcji samowarów i od którego zaczęła się cała ich niesamowita historia, jest rosyjska Tuła. W Tule, mieście podmoskiewskiego zagłębia węglowego znajduje się nawet zlokalizowane tuż przy fabryce tych urządzeń, muzeum samowarów. Założycielem pierwszej tulskiej fabryki był w drugiej połowie XVIII wieku rusznikarz, Fiedor Lisystyn. Po ogromnym sukcesie fabryki w Tule, szybko zaczęły otwierać się kolejne, a w samej Rosji już w XIX wieku można ich było naliczyć ponad osiemdziesiąt!

Jakie są rodzaje samowarów?

Wyróżniamy różne rodzaje samowarów, zależne od tego jak je wyprodukowano, jakie było ich przeznaczenie oraz jak duża była ilość dodatkowych akcesoriów uzupełniających cały proces parzenia i podawania herbaty.

  • Stacjonarne – duże, ozdobne, często bardzo bogate w dekoracje, płaskorzeźby, ornamenty. Przeznaczone wyłącznie do użytku w jednym miejscu i uciążliwe jeśli chodzi o ich przenoszenie.
  • Turystyczne – wersje małe, łatwe do transportu, często ze składanymi nóżkami lub elementami produkowanymi osobno i umożliwiającymi ich szybkie składanie.
  • Srebrne – produkowane ze srebra i co za tym idzie bardzo drogie. Dziś często można znaleźć w sklepach ich odpowiedniki, wykonane z polerowanej lub matowej stali, pomalowanej jedynie na kolor srebrny.
  • Produkowane z miedzi – luksusowe, dostępne w kolorze oryginalnego stopu, ale też posrebrzane.
  • Mosiężne – masywne, ciężkie, ekskluzywne, nierzadko niklowane lub posrebrzane dla lepszego efektu.
  • Rodzinne i takie „na jedną szklankę” – opracowane w rosyjskiej Tule i pozwalające na parzenie dużych lub małych ilości herbaty.
  • Historyczne i unikatowe – te można wpisać w poczet zabytkowych. Wytwarzane na indywidualne zamówienie, charakteryzujące się grawerowaną sygnaturą np. z herbem rodu, dla którego były tworzone lub wprost z nazwiskiem właściciela.

Ciekawostka: z rzadka na rynku można kupić tzw. samowary stemplowane. To produkty, które otrzymały prestiżowe nagrody np. na wystawach, konkursach czy innych ważnych wydarzeniach. Nagrodzony egzemplarz był stemplowany na dowód otrzymania wyróżnienia, a dziś takie wyjątkowe modele są poszukiwane przez kolekcjonerów i sprzedawane za bardzo wysokie kwoty.

Jak parzyć herbatę w samowarze?

Zależnie od rodzaju posiadanego samowaru, parzenie w nim herbaty może wyglądać nieco inaczej, ale główna zasada zawsze jest taka sama.

  • Do korpusu urządzenia wlewa się czysta wodą, a dla optymalnego efektu najlepiej źródlaną
  • W samowarach tradycyjnych, opalanych węglem drzewnym podpala się go w celu stopnienia, a w przypadku nowoczesnych maszyn elektrycznych – włącza przyciskiem i ustawia termostat
  • Kluczem do zaparzenia perfekcyjnej herbaty jest nasłuchiwanie dźwięków urządzenia. Niski huk sygnalizuje przygotowanie do parzenia, wtedy ustawia się na koronie czajniczek. Dalej pojawi się szum podczas którego umieszczamy w czajniczki suche liście herbaciane. Na koniec, buczący dźwięk będzie oznaką wrzenia i wtedy zestawia się czajniczek, odkręca kran i zalewa mieszankę liści wrzącą wodą.
  • Na koniec należy wrócić z czajniczkiem na koronę, tak by uzyskana, herbaciana esencja nie ostygła za szybko.

Wskazówka: eksperci od tego, jak parzyć herbatę w samowarze zalecają odmierzenia ni mniej ni więcej jak około 2,86 grama herbaty liściastej na dokładnie jedną filiżankę.

Ciekawostką dotyczącą parzenia jest też cała ceremonia, która może być wzbogacana o różnej jej dodatkowe elementy. Ogrzewanie czajniczka, wydłużanie czasu parzenia np. o jedną minutę co minutę (każdy taki odstęp czasu to nieco inny smak!), rozcieńczanie herbaty itd.

Jakie są ceny samowarów?

Tradycyjny samowar w najprostszym wydaniu to koszt około 400 zł, przy czym zależnie od sposobu jego wykonania, marki (np. te z Tuły potrafią być naprawdę drogie!), metody ogrzewania (węgiel, prąd), czy wartości historycznej, ceny mogą sięgnąć nawet kilkuset euro (ok 2000 zł). Na szczęście w aktualnej produkcji pojawiają się też samowary tańsze – w cenie ok 200 zł, ale tu mamy już do czynienia z urządzeniami nowoczesnymi, dopasowanymi do potrzeb zabieganego człowieka i tym samym mającymi niewiele wspólnego z całą, legendarną wręcz ceremonią parzenia herbaty.