Beton kojarzy się większości z nas z trwałą, mocną podstawą stanowiącą bazę do dalszego wznoszenia konstrukcji i tak właśnie jest. Co ciekawe, w większości słyszy się o „wylewaniu” betonu, co przed oczy nasuwa obraz wielkich betoniarek, z których płynna masa rozlewana jest na fundamenty, posadzki czy do wypełnień słupów. Nie jest to jednak jedyna forma betonu! W ostatnich latach coraz więcej mówi się o tzw. suchym betonie, który z wcześniej wspomnianymi obrazami nie ma nic wspólnego. Co warto o nim wiedzieć i jakie ma właściwości?  Kiedy po taki typ betonu warto sięgnąć?

Co to jest suchy beton?

Suchy beton to nic innego jaka specjalna mieszanka materiałów, do której niemal nie dodaje się wody. Powstaje on z tych samych składników, co beton tradycyjny, ale poprzez zminimalizowanie ilości dodanej do niego wody, cechuje się konsystencją sypką, suchą, a więc i nie dowozi się go na place budowy betoniarkami i nie nadaje się on do rozprowadzania pompą.

  • Skład suchego betonu: cement (w przewadze!), piasek i różnego rodzaju kruszywa (np. żwir, bazalt, dolomit czy granit) zmieszane ze sobą w proporcjach zapewniających pełną wytrzymałość powstałej mieszanki.
  • Optymalny współczynnik wodno-cementowy suchego betonu: 0,5 (od niego zależy wytrzymałość całej mieszanki). Im wyższy współczynnik tym słabszy beton, niższa jego mrozoodporność i większa skurczliwość.
  • Czas pierwszego wiązania: 48 godzin.
  • Czas optymalnego związania, po którym można już na nim ustawiać ciężkie rzeczy: nawet do 28 dni.

Klasy wytrzymałości suchego betonu

W produkcji suchego betonu, zależnie od dodanych do niego surowców i ich proporcji wyróżnia się kilka klas, z których każda może być używana do innych zastosowań. Sama klasa to parametr odnoszący się do jakości mieszanki i jej odporności na ściskanie. Wyznacza się ją na podstawie normy PN-EN 13791, a starszą polską normą, która dzisiaj wciąż jeszcze z rzadka pojawia się w użyciu jest PN-88/B-06250.

Do standardowego użycia wykorzystujemy suchy beton klasy B10, B15 i B7.5, natomiast do wyroby takiej suchej zaprawy wyjątkowo rzadko stosuje się B20 – beton o najwyższej jakości. Litera „B” określa tu wartość wytrzymałości, jaka jest gwarantowana ściskanie i podawana w MPa. Warto też wiedzieć, że od pewnego czasu symbol B zamieniany jest na literę C, ale w produkcji w Polsce wciąż to właśnie „B” jest dominujące.

Kluczem do uzyskania idealnej konsystencji takiej zaprawy jest odpowiedni dobór klasy betonu, co pozwoli na jego optymalne wykorzystanie na konkretnej nawierzchni. Źle dobrany beton formy suchej to niemal gwarancja pojawienia się z czasem odkształceń i uszkodzeń, dlatego wybierając tę mieszankę, należy zwracać na to uwagę.

Suchy beton jest nieco bardziej kruchy od jego płynnego odpowiednika, ale ponieważ stosowany jest na budowach inaczej, to jest to jego zaletą, a nie wadą.

Gdzie stosuje się suchy beton?

Standardowo o tym, gdzie stosuje się suchy beton decyduje miejsce jego wysypania oraz typ gruntu. Co do zasady użyjemy go wszędzie tam, gdzie mieszanka będzie miała bezpośredni kontakt z gruntem, ponieważ to właśnie z niego pobierze sobie część wody niezbędnej do związania całości w stabilną materię. Tym samym suchy beton znajduje zastosowanie:

  • W tworzeniu podbudówek i podkładów pod główną budowę – dziś często stosuje się go przy stawianiu domów jednorodzinnych oraz różnych prac wykończeniowych wokół nich
  • Pod fundamenty
  • Do stabilizowania gruntu, przed rozpoczęciem prac budowlanych
  • W realizacji nawierzchni tworzonych z kamiennych elementów o drobnych wymiarach oraz betonowych fragmentów drobnowymiarowych
  • Do wykonywania podmurówek i podkładu np. po posadzki tarasowe czy kostkę brukową
  • Jako zabezpieczenie słupków ogrodzeniowych, murków oporowych i jako warstwowy zamiennik tradycyjnego podłoża
  • Pod chodniki, podjazdy, krawężniki i obrzeża

Ciekawostka: nowoczesne technologie produkcji suchego betonu pozwalają go wykorzystać również do budowy dróg w technice tzw. betonu wałowanego RCC. Technika ta wybitnie skraca czas budowy drogi i pozwala na jej szybsze oddanie do użytku.

Suchy beton – zalety i wady

Jak każdy produkt budowlany, tak i suchy beton ma swoje zalety i wady. Zalety to silna wytrzymałość w ściśle określonych zastosowaniach i tworzenie doskonałej bazy podkładowej pod dalsze piętra budowy, utwardzanie i stabilizowanie gruntu (bez tego nie obejdzie się dziś już praktycznie żadna budowa) oraz minimalna zawartość wody. Wadą natomiast jest mniejsza wytrzymałość w porównaniu do zwykłego betonu i większa kruchość, choć tu też należy zaznaczyć, że nie do końca jest to wada. Zadaniem suchego betonu nie jest bowiem tworzenie całości konstrukcji, a głównie przygotowanie gruntu do tego, co znajdzie się nad nim, a w tym przypadku obie te teoretyczne wady są jednak korzyściami!

Wadą może być fakt złego doboru suchej mieszanki do tego, jak ją chcemy użyć. Zbyt słaba klasa betonu – sprawi, że szybko będzie się on odkształcał i uszkadzał, a zbyt mocna – narazi na niepotrzebne koszty.

Zalety w pigułce:

  • Dobre właściwości stabilizujące
  • Możliwość stosowania wprost na glebę
  • Możliwość samodzielnego wykonania mieszanki
  • Prostota wykonania przy zachowaniu właściwych proporcji
  • Szerokie stosowanie
  • Niska cena

Wady betonu suchego w pigułce:

  • Stosunkowo niska wytrzymałość na ściskanie
  • Wyższa kruchość w zestawieniu z betonem płynnym, tradycyjnym
  • Konieczność zagęszczania
  • Brak możliwości rozprowadzenia go pompą
  • Duże ryzyko niewłaściwego wykonania mieszanki i tym samym osłabienie jej parametrów

Jak samemu zrobić suchy beton?

Pod większe inwestycje budowlane suchy beton zwykle zamawia się u producentów, którzy mają już i jego większy zapas i doświadczenie w mieszaniu składników. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by w przypadku chęci ustabilizowania gruntu czy położenia kostki brukowej na dobrze przygotowanym podłożu, samodzielnie wykonać taką mieszankę. Jak samemu zrobić suchy beton?

Zmieszać:

  • 190 kg cementu
  • 840 kg piasku
  • 1230 kg żwiru
  • I ok 150 litrów wody

W/w proporcje pozwolą przygotować dokładnie 1 metr sześcienny suchego betonu. Składniki możemy kupić sami i zlecić ich gruntowne zmieszanie firmie budowlanej. Możemy też w oparciu o odpowiednio pomniejszone proporcje z w/w „przepisu” przygotować mniejszą ilość suchego betonu, tak by wystarczyła do własnych potrzeb.

Suchy beton proporcje – czy trzeba się ich trzymać?

W/w proporcje składników na suchy beton są bardzo ważne, bo to właśnie one pozwalają na uzyskanie mieszanki o odpowiedniej trwałości i właściwościach. Niektórzy kuszą się o odejście od nich, odmierzając kruszywa np. „na łopaty” lub co gorsza „na oko”. W obu przypadkach nie uda się osiągnąć takiego efektu, jaki zakładaliśmy, a finalna mieszanka grozi szybki niszczeniem i pojawieniem się na niej odkształceń. W przypadku samodzielnego wyrobu suchego betonu proporcji 190 kg cementu, 840 kg piasku, 1230 kg żwiru i 150 litrów wody – należy się trzymać ściśle i bezwzględnie! Dołożenie nawet kilku litrów wody więcej przy odebraniu kg żwiru czy cementu może mieć dla trwałości podkładu opłakane skutki.

Jak stosować suchy beton?

Jedną z najważniejszych rzeczy poza proporcjami jest to, jak stosować suchy beton w praktyce. Gotowej mieszanki nie sypie się bezpośrednio na grunt, ponieważ najpierw należy ją właściwie zagęścić. Bez tego działania beton nie sprawdzi się tak, jak powinien, dlatego jest ono niezwykle ważne! Wysypanie mieszanki prosto na glebę sprawi, że jej składniki niemal od razu zaczną pobierać wodę z gruntu i wiązać, dlatego zagęszczanie wykonuje się jak najszybciej! Przed położeniem na gruncie należy też odpowiednio go przygotować: niezbędne będą szalunki wytyczające granicę betonowego podkładu oraz oczyszczenie podłoża z gruzu, kamieni czy śmieci.

Dodatkowo: wielu poczatkujących wychodzi z założenia, że beton taki dobrze jest polać wodą, żeby lepiej się związał. To błąd! Absolutnie nie polewamy mieszanki dodatkową wodą, ponieważ wypłuczemy wówczas dobrze wymieszane ze sobą składniki, sprawiając że kruszywo i cement nie znajdą się już w otoczeniu siebie, a spłyną na boki, osłabiając cały materiał. Mało tego, lanie wodą z góry prowadzi często do termicznego szoku mieszanki, a to w krótkim czasie wywoła pojawienie się na niej zarysowań – one również osłabią wytrzymałość całości.

Warunki do użycia suchego betonu: optymalnie jest nie rozpoczynać jego użycia podczas silnych opadów deszczu (ryzyko wypłukania składników).

Jak zagęścić suchy beton?

Do zagęszczania mieszanki wykorzystuje się dziś dwie podstawowe metody: ręczną (ta odchodzi już do lamusa lub dotyczy wyłącznie małych porcji suchego betonu, których używa się do drobnych zastosować) oraz mechaniczną. Jak zagęścić suchy beton mechanicznie? Do tego potrzebne będą właściwe urządzenia:

  • Wibratory wgłębne – tzw. buławowe. Wprowadza się je w mieszankę szybko, a następnie wyjmuje obserwując czy przestrzeń po tym działaniu się domyka. Nigdy nie wibruje się też betonu, który już zaczął twardnieć, bo tylko pogorszy to jego jakość. Podczas pracy należy pamiętać o bezpieczeństwie zarówno własnym, jak i mieszanki. Nie dotykamy pracującej buławy maszyny i nie transportujemy mieszanki wibratorem, bo to z kolei doprowadzi do oddzielenia się składników betonu i w efekcie obniżenia jego stabilności.
  • Wibratory zewnętrzne – większość zasad pracy przy zagęszczaniu jest tu identyczna jak w przypadku wgłębnych.
  • Listwy wibracyjne – po ten typ urządzeń sięga się najczęściej do zagęszczania niewielkich mas suchego betonu, głównie na małych budowach.

Uwaga: wibratory zagęszczające są w sklepach budowlanych i wypożyczalniach maszyn budowlanych nazywane również zagęszczarkami do betonu – to jeden i ten sam sprzęt! Jeśli nie zamierzamy inwestować w zakup, warto przemyśleć okresowy najem takiej maszyny, co pozwoli na oszczędność i umożliwi profesjonalne wykonanie pracy.

Zagęszczanie betonu wibratorami wykonuje się bardzo uważnie, tak, by nie ominąć żadnych miejsc. Dotyczy to zarówno środkowej warstwy rozłożonego betonu, boków, jak i samych przestrzeni przy narożach. Dodatkowo suchy beton po rozprowadzeniu na podłożu dobrze jest ubić, wykorzystując do tego no. wibrator powierzchniowy. Na małych przestrzeniach użycia nada się do tego ręczne urządzenie do ubijania, ale przy większym terenie niezbędna będzie maszyna.

Jak długo może leżeć suchy beton?

Kupioną już, gotową mieszankę suchego betonu należy przechowywać w ściśle określonych warunkach, dzięki czemu jakość materiału nie pogorszy się i będzie można go użyć nawet po długim czasie. Standardowo przechowujemy beton w suchym pomieszczeniu, do którego nie dochodzi wilgoć. Nadmiar wilgoci plus sama woda są dla jakości mieszanki zabójcze – bardzo często zdarza się, że zacznie ona twardnieć jeszcze w workach, a kiedy beton zwiąże, nie będzie się nadawał do wykorzystania.

Ciekawostka: suchy beton pod wpływem wody pobranej z gruntu lub z otaczającego go, wilgotnego powietrza, może związać już po około 48 godzinach. Jeśli do tego dopuścimy – po tym czasie nie nada się do użytku. Z racji na dużą wrażliwość materiału i skłonność do twardnienia, większości ekip budowlanych nie sprowadza mieszanki na plac budowy na wiele dni przed terminem, w którym zamierza ją użyć. Im później w pełni przygotowana mieszanka pojawi się na budowie, tym większa szansa, że chwilowe opady deszczu, zawilgocenie powietrza czy pomieszczenia jej nie zaszkodzą.

Zakup suchego betonu nie stanowi dziś problemu, a producenci nie mają wyzwań z jego dostępnością, dlatego zamiast zastanawiać się nad tym, jak długo może leżeć suchy beton i kupować go wcześniej – upewnijmy się, że najbliższy producent posiada materiał i zlećmy jego dowóz na ostatnią chwilę.

Ile kosztuje 1m betonu suchego?

Zanim zaczniemy rozważać samodzielne wykonanie mieszanki pod beton suchy, licząc przy tym na oszczędności, upewnijmy się czy rzeczywiście gra jest warta świeczki. Producenci gotowych, idealnie skomponowanych mieszanek oferują dziś atrakcyjne ceny za metr sześcienny betonu i może się okazać, że poświęcony na to czas pracy własnej, zakup osobnych materiałów, mieszanie, przechowywanie itd. – nie do końca nam się opłacą.

Ile kosztuje 1m3 betonu suchego, zależnie od jego klasy? Średnio około 180 zł  przy klasie betonu o skali B7.5, po 220 zł za taką samą ilość w najwyżej (i rzadko stosowanej!) klasie B20.

Głównym wyznacznikiem finalnej ceny jest klasa użytego do mieszanki betonu oraz wykorzystane do niego kruszywo. O kilka do kilkunastu złotych różnicy będzie tu np. w przypadku dodania żwiru, granitu, bazaltu czy kruszywa dolomitowego. O rodzaju kruszywa zwykle nie decydujemy sami, ale warto uprzedzić producenta do jakiego konkretnie zastosowania jest nam potrzebny suchy beton. Na tej podstawie producent określi czy lepiej sprawdzi się w takiej mieszance klasyczny żwir, czy jednak lepiej będzie dodać np. granit.

Do tej ceny należy też doliczyć transport od producenta na miejsce budowy.

Uwaga: zanim zdecydujesz się kupić okazyjnie tani suchy beton, sprawdź koniecznie jaki posiada on współczynnik wodno-cementowy. Współczynnik ten wpływa wprost na wytrzymałość betonu, a im jest wyższy, tym słabsza będzie cała mieszanka. Tani suchy beton najczęściej posiada współczynnik wysoki, a to znaczy, że całość będzie mało wytrzymała, kiepsko odporna na mróz i ulegająca kurczeniu się. Pozorna oszczędność zdecydowanie nie jest tu wskazana. Wybierając suchy beton decyduj się na ten, którego współczynnik wynosi 0,5!

Beton suchy można też kupić na worki – do mniejszych zastosowań. Tu należy się liczyć z kosztem około 15 zł za worek o wadze 25 kg i klasie B10.

Ile średnio kosztuje metr sześcienny przy własnym wykonaniu? Od 100 do 140 zł, ale nie wliczając to czasu, jaki należy poświęcić na wykonanie mieszanki, zakup surowców, ich transport itd.