Jeden z absolutnie podstawowych materiałów budowlanych, bez których trudno byłoby dziś sobie wyobrazić jakąkolwiek budowę? Oczywiście beton! Czym ten materiał się charakteryzuje, jakie ma właściwości i co warto wiedzieć o jego klasach, zanim zdecydujemy się na jego zakup?

Czym jest beton?

Odpowiadając na pierwsze i najważniejsze pytanie, czyli czym jest beton, musimy sięgnąć do procesu jego powstawania, składu i historii. Beton to tzw. wielofazowy kompozyt, który tworzony jest z mieszanych ze sobą składników tworzących finalnie stałe, lepkoplastyczne ciało. Ciało to posiada szereg bezcennych z punktu widzenia branży budowlanej właściwości, stanowiąc tym samym główny budulec większości konstrukcji, obiektów i fundamentów.

W budownictwie używa się go od najdawniejszych czasów – korzystano z niego już w Asyrii, starożytnym państwie północnej Mezopotamii, a później w czasach republiki starożytnego Rzymu, około 200 lat przed naszą erą! Dawniej tworzono go z mieszanki drobnych kamieni i piasku, spajając całość zaprawami wapiennymi tak, by można było plastyczną masę wykorzystać do łączenia kamieni w murach. Po zastygnięciu, masa ta zachwycała wieloletnią wytrzymałością. Z biegiem czasu i wynajdywaniem coraz to nowych składników, które dorzucało się do betonu, nabierał on jeszcze większej mocy i dodatkowych właściwości. Popiół wulkaniczny sprawił, że materiał ten stał się wodoodporny. Trwałości dodawały mu też „kruszywa” w postaci rozdrabnianych dachówek.

Przełomem w historii produkowania betonu było jednak dopiero wynalezienie w XIX wieku tzw. cementu portlandzkiego. To ten dodatek zrewolucjonizował proces tworzenia betonu i pozwolił opracować jeden z najsolidniejszych materiałów budowlanych na świecie.

Z czego robi się beton?

Nowoczesny beton robi się dziś z ledwie kilku podstawowych składników, będących wypadkową najlepszych cech różnych produktów, testowanych na „historycznym” betonie przez lata. Są to:

  • Cement – główna baza solidności i wiązania betonu (spoiwo)
  • Kruszywa – bardzo różnorodne, to od ich rodzaju, ziarnistości i grubości zależą tzw. klasy betonu, wprost wskazujące na jego jakość
  • Woda – pozwalająca uzyskać płynną formę betonu i dodawana tylko w takich proporcjach, które pozwalają całości mieszanki stwardnieć i uzyskać oczekiwaną wytrzymałość
  • Do w/w składników mogą być też dodawane inne składniki i domieszki, dzięki którym beton zyskuje osobne właściwości.

Ciekawostka: najnowsze odkrycia w dziedzinie spoiw jeszcze bardziej niż dotąd poszerzyły znaczenie betonu, ponieważ dziś kultowy cement i wydawałoby się jedyny składnik absolutnie niezbędny do produkcji trwałego betonu, można zastąpić innymi spoiwami! Są to np. żywice syntetyczne, wskutek których powstaje tzw. beton żywiczny.

Rodzaje betonu

Współczesny beton jako materiał budowlany dzieli się ze względu na kilka różnych cech na osobne rodzaje betonu.

Ze względu na sposób zagęszczenia wyróżniamy beton:

  • Wałowany
  • Natryskowy
  • Wirowany
  • Próżniowy

Ze względu na objętościowy ciężar:

  • Beton ciężki – powstający na bazie specyficznych kruszyw jak mangan, baryt i stal, dzięki czemu stosuje się go m.in. jako mocną osłonę biologiczną, która doskonale osłabia szkodliwe promieniowanie jonizujące. Ciężar objętościowy: większy niż 2600 kg/m³
  • Zwykły – oparty o kruszywa standardowe, naturalne i łamane (piasek i żwir, piasek z kamieniem bazaltowych itd.). Ciężar objętościowy od 2200 do 2600 kg/m³ – idealny pod produkcję żelbetowych i betonowych el. konstrukcyjnych. Inny wariant to beton zwykły 2000 do 2200 kg/m³ oparty głównie na keramzycie i stosowany pod ściany stropowe, osłony i pustaki ścienne
  • I beton lekki – tu używa się kruszyw lekkich wraz z tzw. betonami komórkowymi (z dodatkiem środka pianotwórczego). Ciężar objętościowy:  od 800 do 2000 kg/m³.

Ze względu na właściwości produktu końcowego wyróżniamy beton:

  • Polimerowy
  • Komórkowy
  • Jastrychowy
  • Autoklawizowany
  • Samonaprawialny
  • Fibrobeton
  • Żużlobeton
  • Asfaltobeton

Ciekawostka: to jeszcze nie wszystkie rodzaje betonu! Tempo odkryć technicznych i ilość nowych pomysłów na to, jak uczynić tę mieszankę jeszcze lepszą sprawia, że w ostatnich latach pojawiły się różne nowe kierunki rozwoju tego kompozytu. Mówimy tu o takich rodzajach betonu jak: wysoko i ultra-wysokowytrzymały, geopolimerowy, zielony ekologiczny, drutowy, z pianki szklanej, papierowy, przezroczysty, ekspansywny, siarkowy czy samozagęszczający się.

Beton – właściwości

Jakie właściwości ma beton i co dokładnie sprawia, że kompozyt ten jest nam w nowoczesnym budownictwie tak bardzo potrzebny? Podpowiadamy!

Właściwości betonu:

  • Wysoka odporność na ściskanie – to najistotniejsza właściwość sprawiająca, że jest on bazą budulcową do każdego nowej konstrukcji, obiektu czy innych budowlanych realizacji. Beton nie ulega ściskaniu, a więc i doskonale znosi duże obciążenia, nie da się go uszkodzić prostym działaniem i stanowi podporę dla tego, co znajdzie się pod nim i wsparcie dla tego, co nad nim.
  • Odporność na korozję -nawet w trudnych warunkach codziennej, długofalowej eksploatacji beton nie będzie korodował, a więc i nie będzie niszczał tak szybko jak inne materiały.
  • Wodoszczelność – wysoki współczynnik odporności na niekorzystne działanie wody. To właśnie dlatego z betonu buduje się np. gigantyczne tamy na rzekach: nie tylko woda mu nie szkodzi, ale i nie przepuszcza jej, tworząc szczelną, mocną barierę.
  • Trwałość – solidność betonowych bloków pozwala na korzystanie z nich bez problemów przez długie lata.

Klasy betonu

Czym są klasy betonu? To specjalne, cyfrowe wskaźniki odpowiadające wytrzymałości betonu na ściskanie. Im większa wytrzymałość – tym wyższa cyfra w oznaczeniu betonowej klasy. Dodatkowe różnym rodzajom betonu przypisane są różne klasy tak, by łatwo można było je odróżnić.

  • Beton ciężki i zwykły to klasy od C8/10 do C100/115,
  • Beton lekki to klasy od LC8/9 do LC80/88
  • Klasy najpopularniejsze i najchętniej stosowane: C8/10, C12/15, C16/20, C20/25 oraz C25/30

Ważne: klasy betonu z oznaczeniem „C” używane są od stosunkowo niedawna. Ich wcześniejszym i wciąż dziś zresztą używanym odpowiednikiem są klasy znakowane literą „B”. I tak dla przykładu dzisiejszy beton C8/10 to dawniej beton klasy B10, dzisiejszy C12/15 to B15, C16/20 to B20, C50/60 to B60 itd. itd.

Wszystkie zakresy wytrzymałości betonu na ściskanie posiadające klasę większą niż C50 nazywane są betonami wysokowartościowymi – BWW. Dalej, te które są jeszcze bardziej wytrzymałe to BBWW – tu górne granice klasy sięgają od C100 do nawet C150. Osobnymi przypadkami wśród klas betonu są tzw. BUWW – betony ultra wysokowartościowe oraz LBWW – lekkie betony wysokowartościowe, SCC samo-zagęszczające się i ASCC – najbardziej upłynnione i prawie samo-zagęszczające się.

Beton gotowy czy z betoniarki?

Pod kątem budowlanych potrzeb beton można przygotować na dwa sposoby: zamawiając gotową mieszankę z betoniarni lub tworząc mieszankę samodzielnie, przy użyciu standardowej betoniarki. Oczywistym jest, że jeśli mamy do przygotowania np. niewielki taras, który wylewamy betonem, to taniej i szybciej wyjdzie przygotowanie kilku betoniarek samodzielnie. Taki beton swobodnie nadaje się do mniejszych zasięgowo prac i jednocześnie tych, które nie muszą być idealne. Z drugiej strony, do lania fundamentów, które w każdym miejscu muszą mieć równe właściwości, wytrzymałość i skład – o wiele lepiej sprawdzi się beton gotowy. Profesjonalna betoniarnia wykona go z konkretnych kruszyw, a obracająca się „gruszka” zapewni idealną konsystencję od miejsca produkcji aż do momentu wylania na budowie.

  • Beton z betoniarni – doskonała jakość, opracowana receptura, konsystencja, szybkie wylanie na miejscu i równomierne rozprowadzenie, co przełoży się też na równomierne wiązanie i wysychanie. Wysoka wytrzymałość konstrukcyjna.
  • Beton z betoniarki – niższa jakość, zwykle oparty tylko na piasku lub żwirze, nierówne wylewanie (najpierw jedna betoniarka, potem druga, trzecia itd…) – i nierówne wiązanie poszczególnych porcji lanego betonu. Mniejsza wytrzymałość konstrukcyjna.

Ile kosztuje gotowy beton?

To, ile kosztuje gotowy beton, zależy od betoniarni w jakiej go zamawiamy oraz od klasy betonu. Im wyższa klasa, tym oczywiście wyższa cena.

Średnio:

  • Beton klasy C16/20 (B20): 235-270 zł/m3.
  • Beton klasy C12/15 (B15): 229-258 zł/m3.
  • Beton klasy C8/10 (B10): 195-246 zł/m3.

Układanie betonu

Co do zasady układanie betonu należy wykonywać warstwami, dzięki którym zachowa on jednolitość i będzie odpowiednio wiązał. Przy grubych podkładach betonu stosujemy tu warstwowy system układania nie przekraczający przy każdej warstwie 30-40 cm. Co ważne, każdą kolejną warstwę nakłada się jeszcze przed tym, jak niższa zacznie wiązać. To pozwoli na uzyskanie maksymalnej wytrzymałości i stabilności podłoża. Dodatkowo, lejąc beton z gruszki pamiętamy o odpowiedniej wysokości: nie wyżej niż z ok 1 metra od podłoża, na którym mieszanka ma się znaleźć!

Ile kosztuje m3 betonu z gruszki?

Średnia cena m3 betonu z gruszki na początku roku 2023 wynosiła od 200 do nawet 340 zł brutto. Cena ta nie jest jednak stałą, a zmienia się w zależności od różnych czynników. Mowa tu o takich zmiennych jak: klasa betonu, wytrzymałość, użyte do produkcji kruszywa, region i oferta poszczególnych betoniarni, ale i obciążenia podatkowe (wyższa inflacja generuje wyższą cenę, podobnie jak rosnące koszty wytworzenia mieszanki).

Co lepsze beton czy cement?

Pytanie o to co lepsze beton czy cement jest jednym z często powtarzających się wśród początkujących w pracach budowlanych, ale co do zasady jest ono zupełnie błędne i niepotrzebne, a do tego świadczy o niezrozumieniu tego czy m jest beton, a czym sam cement.

  • Beton – gotowy produkt budowlany, w którego składzie znajduje się cement (i inne składniki!)
  • Cement – półprodukt nabierający konkretnego znaczenia dopiero wtedy, gdy tworzy się z jego udziałem materiał końcowy.

Z samego cementu nie zrobi się fundamentów, ściany nośnej, wylewki pod podjazd czy taras ani nawet mocnego bloczku do budowy podmurówki. Z betonu – owszem!